Bu yazının çıkış noktası İstanbul’da TCDD tarafından işletilen bir tren garındaki umumi tuvalete giriş ücretinin 10 lira olduğunu öğrenmiş olmam. Kredi kartlarının geçersiz olduğu bu tesiste, refakatçilerin girişi de ücrete tabi. Yani “çocuğuma tuvaletini yaptırayım” ya da “bir arkadaşa bakıp çıkacağım” numaralarını yapma şansınız yok. Maalesef eski yıllarda çok yaygın bir uygulama olan ‘küçük – büyük’ ayrımı da yok.
10 liralık giriş ücretinin fotoğrafını Twitter’da paylaştıktan sonra çok sayıda İstanbullu kullanıcı söz konusu tuvaletin pahalılığını ve hizmetinin yetersizliğini dile getirirken, bazı arkadaşlar da bir zamanlar 1 milyon lira olan tuvalet giriş ücretinin 1 liraya düştükten sonra şu an tekrar 10 liraya çıkmış olduğuna dikkat çektiler. Bilindiği üzere 2005 yılının başında Türk Lirası’ndan 6 sıfır atılmış ve bunun her ne kadar vatandaşların alım gücüne olumlu bir etkisi olmasa da, parasal işlemler kolaylaşmıştı.
Liradan 6 sıfır atılması zaman zaman AKP döneminin önemli bir icraatı olarak gündeme geliyor. Twitter kullanıcılarının atıf yaptığı tuvalet ücreti örneği ise, 2018 yılındaki genel seçimin öncesinde Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından verilmişti. 25 Mart 2018’de Giresun’da yapılan konuşma Sözcü gazetesinde bu şekilde haberleştirilmişti
Şimdi liradan 5 sıfır atılmış gibi mi oldu?
Peki, bir zamanlar bir milyon lira olan umumi tuvalet ücretinin 1 liraya indikten sonra bugün 10 liraya çıkmış olmasını Türk Lirası’ndan atılan 6 adet sıfırdan birinin geri gelmiş olması şeklinde yorumlayabilir miyiz?
TÜİK tarafından aylık olarak yayınlanan Tüketici Fiyat Endeksi değerlerini, paradan 6 sıfırın atıldığı Ocak 2005 değeri 100 olacak şekilde revize edersek, endeksin 1000 değerini aldığı dönemi 6 sıfırdan birinin geri geldiği dönem olarak belirleyebiliriz.
Aşağıdaki grafikte de görüldüğü üzere, baz dönemi Ocak 2005 olan TÜFE, 1000 değerine ilk kez 2023 Ocak döneminde ulaşmış. Yani atılan sıfırlardan birinin geri gelmesi durumu yaklaşık bir buçuk yıl önce sessiz sedasız gerçekleşmiş. TÜFE’yi oluşturan iki ana grup olan mal ve hizmetlere ayrı ayrı baktığımızda, mal fiyatlarının 10’a katlanmasının Eylül 2022’de, hizmet fiyatlarının 10’a katlanmasının ise Haziran 2023’te gerçekleştiğini görüyoruz.
TÜFE’ye göre 10 liralık tuvalet ücreti normal mi?
Fiyat artış hesabını Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Giresun konuşmasını yaptığı Mart 2018’den başlatırsak, yani baz dönemi Mart 2018 olan bir TÜFE serisi oluşturursak, o zamandan günümüze mal ve hizmet fiyatlarının yaklaşık 6,5 katına çıktığını görüyoruz. Bu durumda Mart 2018’de 1 lira olan umumi tuvalet ücretinin günümüzde 6,5 lira civarında olması normal karşılanabilir. Yani eğer bu hizmeti 3 ya da 5 lira karşılığında alıyorsanız kendinizi şanslı sayabilirsiniz.
Ama benim gibi hizmet kalitesi oldukça düşük olan bir tesise 10 lira verdiyseniz, şanssız bir gününüzde olduğunuz söylenebilir. Belki de en doğrusu – bir Twitter kullanıcısının önerdiği gibi – 40 liraya Kent Lokantası’nda 4 kap yemek yiyip tuvalet işini de orada ücretsiz olarak halletmek ve bu güzel hizmeti için İBB’ye teşekkür etmek.
