Coğrafya Kader mi, Keder mi?

Metin Yüksel'den müthiş bir piyasa analizi:

Metin Yüksel

Metin Yüksel

İBNİ-HALDUN 14 yüzyılda ‘’coğrafya kaderdir’’ derken, dağları-ovaları-yeraltı kaynaklarını vs kastetmiştir. Tüccarlar bir yerden bir yere giderken, insanlar beslenirken vs sorunlara bakıp, söylediği tartışmalı da olsa hala geçer akçe bu kelimeyi endam etmiştir. Günümüzde coğrafyanın sınırlarını belirten birçok aparat var: Etnik köken, din ve de finans. İslam/Hristiyan coğrafyası, Şii Sünni coğrafyası, Arap coğrafyası ve de finans /ekonomi coğrafyası.

Ortadoğu karışınca, ’kaderimize kederlendiğimiz’’ bir döneme daha girdik, HAMAS militanları İsrail’e 7 noktada girince coğrafya kedere dönüştü. Bir taraftan MISIR bir taraftan İsrail’in abluka altına aldığı coğrafyada kaderine terk ettikleri FİLİSTİNLİLER demir kubbeleri aşmıştı. Aslında ‘’adam köpeği ısırınca’ haber oldu; yoksa ‘’mutat gerginlik’ her daim o kutsal topraklarda vardı, 30 yılda savaşsalar ‘’devlet’ ’çıkaramayan topraklar, İngiltere/Fransa 30 yıl savaşınca bakmışlar ‘’Barış’ ’olmadan ‘’güç ‘’ olmuyor, araya 3 tane ‘’tampon ülke ‘’yapmış ve savaşı unutmuşlar. Yani coğrafya kaderdir doğru da olsa akıl onun getirdiği zorlukları aşabilmek için var. Fiziki olarak ‘’dağları delip’ ’yol yapan akıl Ortadoğu da Barışı akıl edemiyor.

7 Ekim tarihinde başlayan savaş sosyal medya üzerinden yürütülen algı (bu ara en çok etki alanı oluşturan mecra, aklı selim herkes kamu bile bu sosyal medya ilişkileri üzerinde olmadık çıkarsamamlar yapıyor) ile beslenen bir ‘’analiz zenginliği’’ yaşattı, Mescidi Aksa’nın kutsallığı, Gazze/Batı Şeria coğrafyası, Siyonizm, İslamiyet ama her şey. Velakin bu coğrafyanın bizim borsamızı niye bu kadar kederlendirdiğine gelemedik bir türlü. ’Bilgi sahibi olmadan fikir sahibi’’ olanlar cemiyetinin sayın yöneticileri tarafından yeterince aydınlatıldık.

SYKES-PİCOT ikilisinin (1916 yılında Fransa ve İngiltere’nin çıkarları için çizilen sınır) ‘’çöl’’ üzerine çizdiği sınırlar kadar ‘’kırılgan’ ’olan BİST nasıl oluyor da bu Savaşın göbeğindeki İsrail Borsası kadar düşüyor. Hal böyle iken ‘’BİST’in bütün yatırımcıları’ ’birleşin edebiyatı üzerinden geçmiş krizler üzerinde ‘’Hafıza ve Eylem ‘’oluşturma ‘’suni teneffüs’’ ten öteye gitmiyor. NEDEN BİST İSRAİL kadar düşüyor?

Savaş haftasında BİST Haftalık bazda %4.17 düşerken, İSRAİL Borsası 6.48 Gazze’ye sınırı olan MISIR borsası ise kayıpsız atlatmış, Petrol ve Altın ise kayıplarını geri almış.

Beşerî coğrafyanın irrasyonel davranışı, siyasetçinden yatırımcısına kadar kendisini hissettiriyor. ‘’Coğrafya Dili’’ mi etkili oluyor, yoksa savaş ‘’zafiyetlerini mi ‘’ortaya çıkarıyor. Ancak nasıl olurda BİST ‘’Endeks Mühendisliğine’’ rağmen bölgede en çok kaybeden borsalardan oluyor.

’FİNASAL/EKONOMİK’’ coğrafyada ki konum ve kaderimiz mi acaba ‘’siyasi coğrafyadaki” kaderimiz etkiliyor. ‘’Havuz Coğrafyası” üzerinden mi bakmak gerek. Arjantin ödeme krizine düşer olan bize olur örneği misali. Bir bakıma artık sınırları belli olmayan, dağı, denizi gibi engelleri olmayan teknoloji çağın da ‘’finansal coğrafya’’ içindeki kırılganlıklarımız mı bunu tetikliyor? Savaş üzerinden piyasa analiz yaparken, makro anlamda uluslararası finansal coğrafyanın etkisi mi, mikro anlamda kaynak kullananların ve kaynağı yöneltenlerin politikaları mı analiz edilmeli, kısacası SERMAYE PİYASASI DÜZENLEMELERİ, PİYASANIN YAPISI, LİKİDE, KREDİ HACMİ VS gibi kırılganlıkları artıran sistemik sorunlara bakmadan analiz yatırımcı açısından ne kadar doğru olabilir.

’Beklenen Kar Geldi, Beklenen Yar Gelmedi! BİST’e bakınca coğrafyası ‘’KEDER’ ’yabancı gelmiyor, fonlara gondiklesen çare olmuyor. Kredi canlı bomba.  Biriken sorunlar masa altında ‘’metan gazına” dönüşüyor ve bir gün patlıyor. Halı altına süpürmesek!

Asıl olan ‘’makul’ ’değil ‘’malum’’ şüphelidir.

Coğrafya bir ülkenin kaderini etkileyen faktörlerden biri, ama tek başına belirleyici değil, ülkenin ‘’kederini” coğrafya ile açıklamak yetersiz. Daha da önemli olan ‘’coğrafyanın sunduğu’’ avantajların nasıl yönetildiği, kurumsal yapılar, kural bazlı yönetimlerimler, kaynakları kullanmak ve dağıtmak için kurduğu mekanizma. Ekonomik katılımı teşvik eden, mülkiyet hakkın yasal güvenceler altına alan’ ’kapsayıcı kurumların varlığı’ oluşmadıkça, kırılgan piyasaların kırılganlığını artıran ya da güçlendirmeyen bütün sistemlerin riskini ‘’DIŞSAL’ ’olaylar belirler.

Exit mobile version