Küreselleşme ile bizim gibi bazı gelişmekte olan ülkelerde, planlama kaldırıldı ve devlet dışlandı. Kambiyo sistemi aşırı liberalleşti. Sermaye girişleri kontrol dışında kaldı. Sıcak para bu ülkelerde kırılganlığı artırdı.
Küreselleşme ile artan sermaye hareketlerinden en kârlı çıkan ülke Çin’dir. Nedeni Çin’de sermaye hareketleri kontrol ediliyor. Planlama var. Devlet dışlanmadı.
Spekülatif sermaye hareketleri devam ettiği sürece, Hedge fonlar sermaye piyasasına hâkim olduğu sürece, finansal krizler kaçınılmaz olacaktır.
Hedge fon serbest yatırım fonu veya risk fonu) “göreli olarak likit olan mal varlıkları üzerinden al-sat yapılan ve açığa satış, kaldıraç ve türevler gibi daha karmaşık ticari işlem, Portföy yapımı ve risk yönetimi tekniklerinin çok sık kullanıldığı bir yatırım fonu türüdür.” Tabiatı gereği piyasayı kırılgan yapacaktır.
Şimdilik finansal krizler, krizi yaratan geçici sorunlara çözüm getirilmek suretiyle yönetiliyor. Yani krizi yaratan spekülatif piyasa altyapısı aynen duruyor.
Söz gelimi; 2007-2008 finansal krizi veya küresel finansal kriz, konut balonunun patlaması gayrimenkule bağlı menkul kağıtların değer kaybetmesine neden oldu. Bu kağıtları en yüksek oranda tutan bankalardan Lehman Brothers battı. Bazı bankalar da kurtarıldı.
Bu krize yine para ve sermaye piyasası içinde çözüm getirildi. Başta ABD ve Avrupa olmak üzere, para genişlemesine gidildi. Faizler eksi reel faiz seviyesine düşürüldü. Mevduat garantisi artırıldı, sermaye piyasasında açığa satış yasaklandı.
Aradan 12 yıl geçti, finansal kriz riski yeniden arttı.
ABD’de üç banka battı;
1.Silvergate Bank; tahvil portföyünde 1,8 milyar dolar zarar açıkladı. Ayrıca 2,3 milyar dolar sermaye artışı yapacağını ilan etti. Hisseleri düştü iflas etti.
2.Silicon Valley Bank; Kripto para ağırlıklı olarak çalışan bir banka idi. Kasımda FTX’in çöküşü bankayı zorladı. FED’in faiz artışı nedeni ile elinde bulunan tahvillerin değeri düştü. İflas etti.
3.New York merkezli Signature Bank da iflasını açıkladı; ama Amerika Mevduat Sigorta Kurumu (FDIC) tarafından bankaya kayyum atandı.
ABD’de batan bankalarda mevduat güvencesi yüzde 100’e çıkarıldı.
Öte yandan İsviçre’nin ikinci en büyük bankası olan Credit Suisse’in hisseleri 2007 yılından bu yana sürekli olarak düştü. 2007 yılında 51,97 Euro iken 2023 Mart ayında 0,88 Euro’ya geriledi. (Aşağıdaki tablo.)
Perşembenin geleceği çarşambadan belliydi; İsviçre hükümeti, İsviçre Finansal Pazarlar Düzenleme Kurulu (FINMA) ve İsviçre Merkez Bankası (SNB) bu durumu göremedi mi?
Dahası; geçmişte İsviçre federal mahkemesi, ülkenin en büyük ikinci bankası Credit Suisse’in eski bir çalışanını bir Bulgar uyuşturucu çetesi için kara para aklamaktan suçlu bulmuştu. Bankayı ise kara para aklamayı önlememekten dolayı mahkûm etmişti.
Credit Suisse, İsviçre Maliye Bakanlığı, FINMA ve SNB desteği ile, 3 milyar İsviçre frangına UBS’ye satıldı. Artı 5,4 frank zararı var.
UBS 100 milyar frank likidite yardım kredisi alabilecek.
Dediğim gibi finansal önlemler; palyatif nitelikte önlemlerdir. Doğrusu dünyayı kumar masası olmaktan kurtarmaktır. Global ekonomiyi finans tuzağından çıkarmadığımız sürece, finansal krizler artarak devam edecektir.