İran’a ekonomik yaptırımların delinmesi davasına 2019 yılında sanık olarak eklenen Halkbank’ın temyiz başvurusuna ilişkin duruşma Anayasa Mahkemesi’nde görüldü. Duruşmada mahkeme tarafların sözlü savunmalarını dinledi ve taraflar mahkeme heyetinin sorularını yanıtladı.
9 üyeden oluşan ABD Anayasa Mahkemesi bu kez uluslararası ilişkileri ve Türkiye-ABD ilişkilerini çok yakından ilgilendiren önemli bir davada Halkbank’ın itirazını ele aldı.
Halkbank ABD’de 1976’dan bu yana yürürlükte olan Yabancı Devletler Dokunulmazlığı Yasası’na göre (FSIA) Amerika’da bir ceza mahkemesinde yargılanamayacağını iddia etmiş; ancak alt mahkeme Halkbank’ın bu tezini haksız bulmuştu. Halkbank ise alt mahkemenin kararına itirazını Anayasa Mahkemesi’ne taşıdı.
Bugün yapılan duruşmada Halkbank’ı temsil eden avukat Lisa Blatt, Yabancı Devletler Dokunulmazlığı Yasası’nın yabancı devletler aleyhinde açılan davalarda Amerika’daki mahkemelerin yetkisini sınırlandırdığını savundu.
Blatt, Anayasa Mahkemesi’nin Halkbank’ın bu yasaya dayanarak yaptığı itirazını haksız bulması halinde bunun uluslararası ilişkiler ve diplomasi bakımından sonuçlarının olacağını iddia etti.
Duruşmada ABD hükümetini yani Adalet Bakanlığı’nı temsilen konuşan Başsavcı Yardımcısı Eric Feigin ise sözkonusu yasanın cezai kovuşturmalar için geçerli olmadığını ve bankanın adımlarının sözkonusu yasada yer alan ticari faaliyet istisnası kapsamına girdiğini savundu.
Yargıç Kavanaugh: “ABD Başkanı’na ulusal güvenlik yetkinizi kullanmanızı yasaklıyoruz demek tuhaf”
Amerika ve dünya kamuoyunun bugüne kadar daha çok ABD iç siyasetine ilişkin tartışmalı davaları ele almasına alışık olduğu Anayasa Mahkemesi’nde Yargıçlar bu kez Türkiye ve ABD ilişkilerini ilgilendiren bir dava kapsamında tarafları dinleyip onlara sorular yöneltti.
Duruşma sırasında eski ABD Başkanı Donald Trump’ın atamış olduğu Anayasa Mahkemesi Yargıçları Brett Kavanaugh ve Amy Coney Barrett’ın taraflara yönelttiği sorular dikkat çekti.
Anayasa Mahkemesi’nin muhafazakar yargıçlarından Brett Kavanaugh, “ABD Başkanı’na ulusal güvenlik yetkinizi kullanmanızı mahkeme olarak yasaklıyoruz demek çok tuhaf ve büyük bir şey” dedi.
Halkbank konusunun şimdiye kadar ABD ve Türkiye arasındaki ilişkilerde zaman zaman gündeme geldiğini belirten Yargıç Kavanuagh, yarın Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun başkent Washington’ı ziyaret edeceğini de hatırlattı.
Yargıç Barrett: “Neden yaptırım veya diğer araçlar kullanılmıyor?”
Anayasa Mahkemesi Yargıcı Amy Coney Barrett ise davada ABD’yi temsil eden Başsavcı yardımcısı Eric Feigin’e, İran’a yaptırımların delinmesi davasında Halkbank yöneticisinin ceza aldığını hatırlattı.
Yargıç Barrett ABD hükümetinin bankanın da yargılanmasından ne gibi bir sonuç elde edeceği, neden yaptırım uygulanmasının veya başka araçların kullanılmasının değerlendirilmediği sorusunu yöneltti.
ABD’yi temsil eden Başsavcı yardımcısı Eric Feigin, diğer seçeneklerin daha çok istikrarsızlığa yol açabilecek seçenekler olduğunu oysa burada amaçlarının bankaları gelecekte benzer adımlar atmaktan caydırmak olduğunu kaydetti.
Yine Trump tarafından atanmış olan Yargıç Neil Gorsuch da duruşmada Halkbank davası üzerinden federal bir kovuşturmaya izin verilmesinin başka yabancı devletlerin hedef alınmasının önünü açabileceği endişesini dile getirdi.
Halkbank’ın itirazı konusunda Anayasa Mahkemesi’nin ne zaman karara varacağı tamamen mahkemeye bağlı. Bazı hukukçular gerekçeli kararın birkaç ay içinde açıklanabileceğini belirtse de bazılarına göre açıklama 2023 yılı sonuna sarkabilir.
Halkbank suçlamaları reddetmişti
Savcılar Halkbank’a ABD yaptırımlarının hedefi olan İran’ın gizli bir şekilde 20 milyar doları transfer etmesine yardımcı olmak, bankacılık dolandırıcılığı ve para aklama dahil olmak üzere altı farklı suç yöneltmişti.
Halkbank ise davada bankacılık dolandırıcılığı, para aklamanın yanı sıra İran, Türkiye ve Birleşik Arap Emirlikleri’ndeki paravan şirketleri kullanarak yaptırımlardan kaçınma suçlamalarını reddetmişti.