Türkiye, “Bireysel Emeklilik Sistemi”ni (BES) yasal olarak 2001 yılında tanıdı. BES reformunun ekonomiye etkisini ve dünyadaki BES uygulamalarını sizler için araştırdık.
Bireysel Emeklilik Sistemi”ni Türkiye 2001 yılında çıkarılan kanunla tanıdı. Sisteme duyulan ihtiyaç her geçen gün artıyor.
Bir yandan BES planı olanlar tasarruf sağlarken, diğer yandan birikimini yatırıma da dönüştürüyor. Ayrıca sistem, ekonomiye uzun vadeli finansman da sunuyor. Devlet ise birikime yüzde 25 katkı payı ile destek oluyor.
Bireysel Emeklilik Sistemi”ne katılım sayısı 7 milyona ulaştı
Son 15 yılda katılımcı sayısı artış gösterdi. 2003 yılında katılımcı sayısı 15 bin 245 kişiyken, bu rakam 2018”de 6 milyon 817 bin 360 kişiye çıktı.
Yeni reform paketinde BES sisteminin yeniden yapılandırılması planlanıyor. Kıdem Tazminatı fonu ile BES fonunun birleştirilmesi amaçlanıyor.
İstanbul Kültür Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Beyhan İncekara, gelişmeleri TRT Haber”e değerlendirdi. İncekara, "Berat Albayrak’ın yapısal reformlar altında açıklamış olduğu önemli bir madde olarak karşımıza çıkıyor. Artık kıdem tazminatının BES’le ilişkilendirilmesi söz konusu. Dünya üzerinde birçok örnekleri var, daha çok bireysel emeklilik sistemleri kıdem tazminatıyla ilişkilendiriliyor." dedi.
Her ülkede farklı uygulanıyor
Dünyada bireysel emeklilik fonları ülkelere göre değişiyor. BES; ABD, İngiltere, Avustralya ve Hollanda gibi ülkelerde başarıyla uygulanıyor. Sistem gelişmekte olan ülkelerde de değişik modellerde hayata geçiyor.
Gelişmiş birçok ülkede zorunlu uygulanıyor
2017’de Türkiye otomatik katılıma geçti. Gelişmiş pek çok ülkede sistem zorunlu. Avustralya, Hong Kong, Çin, Kore, Singapur ve İsveç’te BES zorunlu. Kanada, Fransa, Almanya, Japonya, Polonya, Slovakya ve ABD de ise devlet katkısı bulunuyor. Otomatik katılımlı zorunlu planlar ise İtalya, Yeni Zelanda, İngiltere ve ABD’de sistem başarıyla yürütülüyor.
Yeni kıdem tazminatı fon düzenlemesi tarafların uzlaşmasıyla belirlenecek.
İşçi hakkının kaybolmaması iş gücü piyasasını artırıyor
İncekara, kıdem tazminatının BES ile ilişkilendirilmesinin ekonomiye yansımasını şöyle değerlendirdi:
"İşçi bir işyerinde çalışıyor ayrılıyor, başka bir işyerine geçiyor fakat hakkı kaybolmuyor. Bu da işgücü piyasasında hareketliliğe sebep oluyor. Çünkü hakkının kaybolmamış olması o iş yerinde çalışma zorunluluğunu ortadan kaldırmış oluyor."
Bes”te toplam fon büyüklüğü 94 milyar TL”yi aştı
Emeklilik Gözetim Merkezi verilerine göre katılımcıların fon tutarı 83 milyona yaklaştı. 2019 yılı Mayıs ayı itibarıyla devlet katkısı fon tutarı ise 12 milyar Türk Lirasına ulaştı. BES”te toplam fon büyüklüğü 94 milyar Türk Lirasını aşmış durumda.
"Tasarrufları artan ülkelerin sermaye yapıları güçleniyor"
Peki yeniden yapılandırılacak Bireysel Emeklilik Sistemi ekonomiye nasıl katkı yapacak? İncekara şöyle yorumluyor:
"BES sistemi hayata girdikten sonra, yaklaşık milli gelirin yüzde 10’unu oluşturacağı söyleniyor. Çünkü BES sistemi yeni kıdem tazminatıyla ilişkilendirildiğinde, tasarrufları artıyor, tasarruflar da Türkiye gibi finansal kırılganlığı yüksek olan ülkelerde bir koruma kalkanıdır ve tasarrufların artırılması amacıyla BES’in kıdem tazminatıyla ilişkilendirilmesi oldukça önemlidir."
Tasarruf, ekonomide yüksek hacmi de beraberinde getirecek.
"Yeni kıdem tazminatı ve yeni yapısal reformların tasarruflarla beraber büyüyen bir ekonomide 500 milyar liralık bir hacim yaratacağı ön plana çıkıyor. Bu 500 milyar lira yaklaşık milli gelirin yüzde 10’unu oluşturuyor. Bu çok önemli bir rakam."
Yeni BES reformu sayesinde Türkiye”nin sermaye yapısı güçlenmiş olacak.
Haber: İclal Aydıngöz
Kamera: Ahmet Karaahmetoğlu