Finans piyasaları, finansal ve finansallaşmış varlıkların alınıp satıldığı bir Pazar yeridir.
Alıcıların ve satıcıların buluştuğu, satıcıların uygun gördükleri fiyattan malını sattığı, alıcıların ise uygun gördükleri fiyattan alım yaptığı yerdir Pazar.
Pazarın etkin çalışabilmesi için “likidite” olması lazım. Etkinlikten kastım fiyatların doğal koşullarda oluşmasıdır – herhangi bir manipülasyon veya aldatma/kandırma veya zorla oluşmamasıdır.
Likidite şudur: bir malın ederinden veya ederine yakın bir yerden (minimum prim/kayıpla) satılma nakde dönme hızıdır.
O zaman ortada bir Pazar olması için ne lazım? Pazarın etkin olması. Böylece alıcı ve satıcılar gelsin buluşsun, ederinden malını alsın satsın, bir hareketlilik ve ortam oluşsun. Aksi takdirde üç-beş kişi kendi ÇALAR kendi oynar.
Peki pazarın doğru düzgün çalışması yani etkin olması için ne lazım? LİKİDİTE…
Likidite için en önemli şeylerden birisi işlem hacmidir. İşlem hacmi o zaman aralığında pazardaki alıcı ve satıcıların ne kadar işlem yaptığını gösterir. Pazarın aktivitesini anlarız işlem hacmiyle.
Fakat işlem hacmi tek başına likidite demek DEĞİLDİR. İşlem hacmi yüksek olup da piyasa hala etkin çalışmayabilir, yönetilebilir.
Fakat işlem hacmi ÇOK ÖNEMLİ bir göstergedir. İşlem hacminin yüksek olması likiditeyi göstermez!
Fakat işlem hacminin düşük olması LİKİDİTE OLMADIĞINI GÖSTERİR…
Dolayısıyla ne piyasa “çalışır” ne de hareket eder. Ettiği sanılır ancak. Bakın aşağıda BİST100 endeksinin işlem hacmini paylaşıyorum. 2005’den bugüne değin aylık işlem hacmi.
Ne görüyorsunuz? Gördüğümüz şey şudur: zamanla artan (doğal olarak) bir işlem hacmi var. 2005’den bu yana borsanın işlem hacmi artmış.
Pandemi döneminde ciddi bir sıçrama var işlem hacminde. Pandemi koşulları ve dünyadaki parasal genişleme akımının doğal bir sonucu. Fakat Kasım 2022’den bu yana bir düşüş trendi var.
FAKAAAT… Neyi göz ardı ettik? ENFLASYONU
Bakın bu grafik NOMİNALDİR.
Yani biz böyle bakarak 2005’deki 1 TL ile bugünkü 1 TL’yi aynı kefeye koyuyoruz…
Gelin bu grafiği enflasyona göre düzeltelim ve öyle bakalım. Bu ara enflasyon muhasebesi meşhur – bizim ne eksiğimiz var. Biz de enflasyona göre düzeltilmiş işlem hacmine bakalım.
Aşağıda aynı grafiğe BİST100 endeksinin enflasyona göre düzeltilmiş işlem hacmi (turuncu çizgi) ekliyorum.
Sol eksen yine BİST 100 endeksi işlem hacmi (mavi çizgi) – buna bir de enflasyona göre düzeltilmiş halini sağ eksende (turuncu çizgi) ekledik.
Şimdi ne görüyoruz?
Borsanın MAZOTU BİTİYOR…
Borsa reel anlamda 2005’den daha beter durumda. Hatta BORSA 2024’de, 2005’de dönen hacmin YARISI KADAR HACİMLE DÖNÜYOR.
20 Yılda bırakın 1 adım ileri gitmeyi, GERİ GİTMİŞİZ…
Bakın 2005 yılını hayal edin. Henüz bilgisayarlar yeni çıkmış, akıllı telefon diye bir şey yok!! Teknoloji ve altyapı bugüne nazaran ne kadar gerideydi.
Yani ne kadar az insan borsaya erişebiliyordu. Finansal okuryazarlık ne düzeydeydi. Ne kadar az insanın borsadan haberi vardı veya yatırım yapabiliyordu…
Aradan 20 yıl geçti. Daha iyiye gitmesini beklerken ne mi oldu? Reel anlamda 2005’in gerisinde bir borsayla karşı karşıyayız.
MAZOTU BİTMEKTE OLAN BİR BORSA
Peki şimdi bana diyeceksiniz: Kardeşim ama baksana borsa 20 yılda ne kadar yürüdü gitti, görmüyor musun?
Şimdi bu yazımın başına dönmenizi ve neden pazarın tanımını, etkinliğini, ve likiditeyi tanımladığın yeri okumanızı ve neden tartıştığımı anlamanızı istiyorum.
Çünkü cevap burada gizli…
Likiditenin olmadığı yerde FİYATIN BİR ÖNEMİ YOKTUR!!!
3-5 ağababası kendi satar kendi alır, 1 liralık malı 100 lira yapar.
Bazı çantacılar da çıkar o mal 50 liraya inince “Türkiye’nin en büyük şirketleri 50% düştü nasıl hala hisse almazsınız” diye sosyal medyada borazanlık yapar. Bunların ağababası da tuttuğuna malı verir 3-5 fiyatına bakmaksızın. Zaten 1 liradan 100 liraya götürmüş – ha 50 liradan satmış ha 10 liradan ona fark etmez.
Peki bu oyunu kim bozar?
Daha büyük ağababaları.
Nerede bunlar? Küreselde
Eee ne bekliyorlar gelsinler ya? Niye gelsin abi? Hacimsiz piyasada 1 liralık malı 100 lira yapmışsınız adam APTAL MI? Sen finans biliyorsun istatistik matematik biliyorsun o bilmiyor mu? Kralını biliyor
Peki ne zaman gelir? İki şart var: 1. Fiyatları düzgün seviyeye indirecekler – 2. Esas nokta Türkiye ne zaman yapısal reformlarını yapar ve küresel sermayeyi borsasına çeker işte o zaman borsanın depoyu doldurur.
Ama 50 liralık mı doldurur yoksa fuller mi onu göreceğiz.
Haa şunu da söyleyelim: Depo çok uzun bir süre doldurulmayabilir. Bu riski de unutmamak lazım.
Valla araç yakıt uyarısı vermeye başlamış benden söylemesi.
Sevgiyle kalın.