Dış ekonomik ilişkilerde Türkiye’yi en fazla ilgilendiren ülke Çin’dir. Çünkü 2003-2024 (Ekim) 21 yıl on ayda Çin’e karşı toplam 413,4 milyar dolar dış ticaret açığı verdik.
Türkiye‘nin Çin’den teknoloji ithalatı düşük seviyededir. İthal ettiğimiz çoğu malları yerli olarak da üretiyoruz.
Çin modeli dünyada kendine özgü bir modeldir. Sınırlı demokrasi ve sınırlı mülkiyet hakkına rağmen, ucuz işgücü nedeniyle Çin’e yabancı sermaye akışı oldu. Çin’de tek parti diktası var ve fakat Şi Cinping’in 3 dönemi öncesi devlet kurumsal devlet idi. Parti içi denetim de vardı. Kurumsal devlet yabancı yatırım sermayesi için güven oluşturuyordu.
1- Çin’de yüksek büyüme durdu.
Çin ,1985 ile 2010 yılı arasında, ortalama yıllık yüzde 9 gibi yüksek büyüme oranı yaşadı. 2010 sonrası büyüme oranları düşmeye başladı. Büyüme oranı 2023’te yüzde 5,2 oldu. 2024’te yüzde 5 ve 2025’te yüzde 4,5 büyüme bekleniyor. İMF 2028’de Çin’de bu oranın yüzde 3,5’e düşeceğini tahmin ediyor.
Çin’in 2012 ile 2024 yılları arasında yıllık Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) büyüme oranları aşağıdaki grafikte görülüyor.
Çin orta gelir tuzağına mı giriyor?
Covid sonrası Çin’de fert başına GSYH’sında duraklama var. Fert başına gelir verileri şöyledir;
- 2022: 12 174 dolar.
- 2023: 12 417 dolar
- 2024: 12 500 dolar bekleniyor.
Demokrasi inişte;
Çin’de tam demokrasi olsaydı Çin ekonomisi bu kadar hızlı büyüyemezdi. Şili örneğinde ve Sovyetler örneğinde olduğu gibi, dünyada diktatörlerin döneminde büyüme bir yere kadar geliyor ve sonra tıkanıyor. Çünkü bir yerden sonra toplum refahı için yalnız büyüme değil, iktisadi ve sosyal kalkınma gerekiyor.
Kalkınma tarifi içinde demokrasi ve insan hakları ön planda geliyor. Çin’de demokrasi yok, kuvvetler ayrılığı yok.
Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, üçüncü defa yeniden devlet başkanı seçildi. Bu durum Çin komünist partisinde otokrasinin artması olarak yorumlandı.
Yabancı yatırım sermayesi girişi azaldı.
Çin’e doğrudan yabancı yatırım sermayesi girişi azaldı. Çin’e giren doğrudan yabancı yatırım sermayesinin GSYH oranı;
- 2015-2019 yüzde 1,6
- 2020-2021 yüzde 1,8
- 2022-2023 yüzde 0,6’ oldu.(Aşağıdaki Grafik )
Çin ihracatı azalacaktır.
Çin’in ihracatında teknoloji ürünlerinin payı yüzde 30’a kadar çıkıyor. Bu nedenle orta gelir tuzağına düşmemesi lazım. Ama dünyada Çin malı imajı değişmedi. ABD Çin’den teknoloji ithalatına sınır getirecektir.
Türkiye 8 Haziran 2024’te Resmi Gazete’de yayınlanan kararla Çin menşeli araçlara yüzde 40 ilave gümrük vergisi getirildi. Bu nedenle Çin’de üretilen Volvo ithalatı durdu.
Biz, Çin ithalat lobisinin algı yaratması nedeni ile, Çin modeli diye bir akıl tutulması yaşadık. Çin modeli kollektif mülkiyetten, sınırlı mülkiyete geçişi ifade eder. Çin modeli demokrasi ve serbest piyasa ekonomisine karşı bir alternatif bir modeldir. Bizim için model oluşturması mümkün değildir.
Sonuç; Çin’de iktisadi ve sosyal kalkınma göstergeleri zayıftır. 12 500 dolar olan fert başına nominal gelir, dünya ortalamasının altındadır. Çin demokrasiye geçmezse orta gelir tuzağına düşecek, bir durgunluk ve daralma dönemi yaşayacaktır.
