Son yıllarda içinde bulunduğumuz ekonomik koşulları yaşarken , siyasetçileri ve aldıkları siyasal kararları izlerken , Televizyonlarda günlük haberleri ve yorumları dinlerken ya da günlük hayatın içinde Paramedya takipçileri ile yönetimler hakkında “ isimsiz “ paylaşımlar yaparken sık sık aklıma gelen bir terim var.
Ne zaman TÜİK enflasyon oranlarını açıklasa, ne zaman yargıda bir anlaşmazlık olsa, ne zaman siyasi bir lider çıkıp “ bağıra bağıra” birilerini suçlasa … Ya da ne zaman Paramedya’ya bir Bölge Müdürü’nün taciz mailleri ya da ifadeleri düşse… aklıma o terimin ortaya çıkışına sebep “ tiyatro oyunu” gelir
Ünlü tiyatro oyunu Gas Light’ın karakterleri, Bella ve Jack adında bir çifttir. Çift aynı evde yaşıyor ve o yıllarda gaz lambası ile aydınlanıyordu. Jack, her akşam yatmadan önce gaz lambasının ışığını azar azar kısıyordu. Işığın gittikçe loş hale geldiğini fark eden Bella, bir gün Jack’e ışığın loş olduğunu söyleyerek, Jack’in ışığı kısıp kısmadığını sordu. Jack ise Bella’nın saçmaladığını, gözlerinin bozulduğunu ve yaşlandığını söyleyerek onu terslemişti.
Bir müddet bu durum bilinçli olarak Jack tarafından tekrarlanmaya devam etti ve Bella bir süre sonra yargılanmaktan ve söylediklerinin yanlışlanmasından çekindiği için artık ışığın loş olduğunu ve aydınlatılmasını istediğini söylememeye başladı. Böylece Bella gözlerinin bozulduğu veya yorgun olduğu düşüncesini kabul etmeye ve bu durumu iyice içselleştirmeye başlamıştı. Böylelikle Jack amacına ulaşarak Bella’yı artık kendi fikirlerini rahatça ifade edemeyen, yorum yapmaktan kaçınan, kendi gözlem ve düşüncelerine güvenemeyen, kafası karışık birisi haline getirmiştir. Ancak, olaya sonradan bir dedektifin dahil olmasıyla Jack’in planları alt üst olmuştur. )
İnsanı içinde bulunduğu bir ilişkide, bir ailede , bir sosyal çevrede , bir iş ortamında… hatta yaşadığı bir ülkede (!) , kendi gördüğünden , duyduğundan , bildiğinden şüphe ettirerek akıl sağlığını kaybetmesine yol açan bir psikolojik taciz, manipülasyon yöntemi ; Gaslighting ( Gaz lambası )
Psikolojide ve psikiyatride kullanılan , Popüler bir terim olan gaslighting kavramı , adını 1938 yapımı Gas Light isimli tiyatro oyunundan alan bir psikolojik şiddet türüdür. Karşı tarafa çeşitli oyunlar oynayarak, kişinin hafıza, algı ve akıl sağlığını sorgulatarak, kendisinden şüphe etmesine ve psikolojik sorunlar yaşamasına neden olup, istismarcıya bağımlı hale gelme sürecini içeren bir psikolojik manipülasyon olan gaslighting, son yıllarda oldukça sık karşımıza çıkmaktadır.
Bu yöntemi bilinçli ya da bilinçsizce kullanan kontrolcüler, güç odakları , psikopatlar , kurbanlarının aklı ile alay ederek , onlara sürekli olarak aynı yalanları söyleyerek, yakalandıklarında inkar ederek, görünen gerçekliği çarpıtarak kendi konumlarını güçlendirir, sorumluluklarından kurtulurlar.
MANİPÜLE İSTEĞİ
Bir kişinin Gaslighting yapmasının nedenleri arasında kontrol ve üstünlük ihtiyacı, kendi güvensizliklerini örtbas etme, sorumluluktan kaçınma ve ilişkideki güç dengesini manipüle etme isteği yer alabilir. Bu davranışlar genellikle manipülatörün kendi eksikliklerini ve korkularını telafi etme çabasının bir yansımasıdır. Aynı zamanda birini tehdit olarak görmek Gaslighting yapmanın bir nedeni olabilir. Bu durum manipülatörün kendi pozisyonunu korumak veya güçlendirmek amacıyla mağdurun güven ve bağımsızlık hissini zayıflatma çabası olarak ortaya çıkabilir. Bu şekilde manipülatör kendini daha güvende hissedebilir.
BAŞARIYI KÜÇÜMSEMEK
Gaslighting farklı ortamlarda meydana gelebilir. İş yerinde bir yönetici çalışanının başarısını sürekli küçümseyebilir, onun hatırladığı olayları inkar ederek kendisini yeteneksiz hissetmesine yol açabilir. Aile içinde bir ebeveyn çocuğunun duygularını geçersiz kılarak onun kendi duygularına güvenmesini engelleyebilir. Arkadaş ortamında bir kişi diğerinin hatırladığı bir anıyı sürekli yanlış şekilde yansıtarak (doğru olduğu halde) o kişinin kendi hafızasından şüphe duymasına sebep olabilir. Bu örnekler Gaslighting’in kişinin kendine olan güvenini nasıl erozyona uğrattığını ve kendi gerçekliğinden şüphe etmesine neden olduğunu gösterir.
Bir kişi başka birine devamlı olarak gaslighting yapabilmek için mağdur ile arasında sürekli bir etkileşim ve güç dinamiği oluşturur. Manipülatör mağdurun güvenini kazanarak, onun duygusal ve zihinsel durumunu dikkatlice inceleyerek, ne zaman ve nasıl müdahale edeceğini bilir. Bu sürekli etkileşim manipülatörün mağdur üzerinde derinlemesine bir etki yaratmayı ve mağdurun gerçeklik algısını sistematik bir şekilde bozmayı sağlar.
Gaslighting Yöntemleri Nelerdir?
Gaslighting uygulayan kişiler çeşitli yöntemler kullanırlar. Bu yöntemler kasıtlı olarak seçilmese de temelde çeşitli amaçlara hizmet eder. Mağdurun gerçeklik algısını sistemik bir şekilde bozmaya yöneliktir. Bu algıya neden olabilen Gaslighting yöntemleri şunlardır:
Yalan Söylemek: Manipülatör mağdurun gerçeklik algısını sarsmak için açıkça yalanlar söyler.
Gerçekleri Çarpıtmak: Mevcut bilgiler veya gerçekler manipülatör tarafından özellikle çarpıtılarak sunulur. Mağdurun gerçekliğinin yerini bu yalanlar alır.
İnkar: Manipülatör gerçekleşmiş olayları veya söylediği şeyleri inkar ederek mağdurun hafızasını sorgulamasına neden olur.
Hafızayı Sorgulatmak: Manipülatör mağdurun hatırladığı olayların doğruluğunu sürekli sorgulamasına neden olur.
Duyguları Geçersiz Kılmak: Mağdurun duyguları manipülatör tarafından önemsiz veya abartılı olarak nitelendirilir.
Sürekli Eleştiri: Mağdur manipülatör tarafından sürekli eleştirilir. Bu da kendine olan güvenini zayıflatır.
Akıl Sağlığını Sorgulamak: Manipülatör mağdurun akıl sağlığını sorgulayarak onu kendinden şüphe etmeye iter.
Olayları Yanlış Yansıtmak: Gerçekleşen olaylar manipülatör tarafından yanlış bir şekilde yansıtılarak mağdurun kendi hafızasına güveni sarsılır.
Psikolojik Manipülasyona Maruz Kaldığınızı Düşünüyor musunuz?
Psikolojik manipülasyona maruz kalan kişiler anksiyete ve depresyon yaşayabilirler. Bu duygu durum değişikliklerine zamanla panik atak ve sinir krizi eşlik edebilir. Eğer bu tür hisler yaşıyorsanız kendinizi değerlendirebilir ve yaşadığınız durum ile ilgili destek almanız gerektiğine karar verebilirsiniz.
Psikolojik manipülasyona maruz kalan kişiler;
Suçu kendilerinde aramaya,
Bir soruna sahip olduklarına inanmaya,
Fazla hassas ve agresif olmaya,
Kararlarını ikinci kez hatta üçüncü kez sorgulamaya,
Sürekli özür dilemeye meyilli olabilirler.
Bu tür bir durumdayken önemli olan kişinin kendi suçlamaktan vazgeçebilmesi ve karşısındaki insanın bilinçli ya da bilinçsiz olarak ona bunları yaşattığını fark etmesidir. Kişide başta güven kaybı olmak üzere pek çok psikolojik soruna neden olabilen bu durumdan uzaklaşabilmenin, kendini yeniden değerlendirebilmenin bir yöntemi olarak profesyonel destek alınması önemlidir. Psikolojik manipülasyona uğradığınız zaman kendinize olan güveninizi veya saygınızı kaybedebilirsiniz, farkında olmadan kendinizi suçlayabilirsiniz.
Gaslighting içeren bir durumdan kurtulmak için
Gaslighting mağdurları daha fazla duygusal farkındalık ve özdenetim kazanmalı, gerçekliklerini doğrulamak için başkalarına ihtiyaç duymadıklarını öğrenmeli ve kendi gerçekliklerini tanımlama konusunda özgüven kazanmalıdır.
Gaslighting ile başa çıkabilmek için ilk adım yaşananların farkında olmaktır. Eğer bir kişi kendini Gaslighting’in etkisi altında hissediyorsa, yaşadığı olayları ve duygusal deneyimleri bir günlüğe kaydederek başlamalıdır. Daha sonra bir Psikolog ya da Psikiyatrist ile bu hisler ve deneyimler üzerine konuşarak, durumu objektif bir şekilde değerlendirebilir ve sağlıklı başa çıkma stratejileri geliştirebilir. Bu adımlar kişinin durumunu netleştirmesine ve gerekli önlemleri almaya başlamasına olanak tanır.
Gaslighting ile başa çıkmak kişinin mental ve duygusal sağlığını korumak için gerekli bir süreçtir. Bu tür bir manipülasyon uzun vadede özgüven kaybı, depresyon ve anksiyete gibi ciddi psikolojik sorunlara yol açabilir. Eğer Gaslighting yapan kişi iş ortamı, aile veya arkadaş grubu gibi bir ortamda ise durumu profesyonel bir şekilde ele almak önemlidir. Güvenilir bir yetkiliye veya danışmana durum bildirilebilir. Mağdur kendi duygusal sağlığını korumak için net sınırlar belirlemeli ve mümkünse iletişimi minimumda tutmalıdır.
Destek grupları veya terapi gibi seçeneklerden faydalanmak da yardımcı olabilir. Gaslighting’e maruz kalan kişiler için tedavi seçenekleri arasında bireysel terapi, grup terapisi ve bazı durumlarda ilaç tedavisi bulunmaktadır. Bireysel terapi mağdurun yaşadıklarını işlemesine ve güçlenmesine yardımcı olabilir. Grup terapisi, benzer deneyimlere sahip kişilerle destek ve anlayış bulma fırsatı sunar. Bu durumun neden olabildiği anksiyete veya depresyon gibi belirtileri hafifletmek için ilaç tedavisi önerilebilir.
…
İçinde bulunduğumuz koşullarda zor olduğunu bilmekle birlikte , herkese akıl, ruh ve beden sağlığını koruma farkındalığı dilerim.
